Door Surround in de bioscoop mag dan al wel een tijdje meegaan, de technologie staat natuurlijk niet stil. In allerlei configuraties worden er meer en meer speakers rond de kijker geplaatst.
Dat resulteert in een betere plaatsing van het geluid, maar geeft nog steeds geen gevoel van speakerloze ruimtelijkheid. De helikopter vliegt in feite nog steeds ‘door’ de kijker heen, en niet over het hoofd. De nieuwe trend is dan ook plaatsing van speakers in de hoogte. Hoe je daarbij te werk moet gaan, daarover wordt echter nog gediscussieerd.
,
Dolby Surround was in feite een matrixsysteem waarbij in de stereotrack in tegenfase surroundinformatie lag verborgen. Begin jaren negentig werd dit vervangen door een discreet (lees: met gescheiden kanalen) digitaal systeem: Dolby Digital 5.1.
Pas in 2010 werd dit systeem verder ontwikkeld naar Dolby Surround 7.1, waarbij het linker- en rechtersurroundkanaal in twee zones is verdeeld. In grote zalen werden vervolgens steeds meer speakers rond de kijker geplaatst voor een natuurlijker verloop van het geluid, maar aan de set-up veranderde eigenlijk niets meer.
Tot nu. Het systeem van morgen heet Dolby Atmos, een 9.1-set-up waarbij een paar stereospeakers boven de kijker wordt geplaatst. Dolby noemt die bovenste kanalen ‘Overhead Sound’. Eigenlijk is het niet meer dan logisch: in het dagelijks leven komt geluid immers ook niet vanuit een rondje om ons heen. Zelfs als je luistert naar iemand die voor je staat te praten, zorgen reflecties via het plafond ervoor dat je een beter idee hebt van waar iemand zich in de ruimte bevindt.
,
Een logisch verhaal, maar de praktijk is weerbarstig. Groot struikelblok voor Dolby is de DCP-standaard (Digital Cinema Package) die bioscopen hanteren. Een van de veiligheidsnormen van DCP is dat audio niet gecomprimeerd of geëncodeerd mag worden – zoals Dolby dat doet. Waarom? Onder andere omdat anders het ‘watermerk’ niet met de audio kan worden weergegeven in de bioscoop.
Dat watermerk maakt het bijvoor- beeld mogelijk om te achterhalen in welke bioscoop een illegale cameraopname is gemaakt, wanneer ze later als download opduikt in het torrentcircuit. Alleen een uncompressed PCM-stream is dus toegestaan en dat is teleurstellend voor Dolby, want daar kan het geen licenties over claimen.
Maar er is een groter probleem. Normaal wordt een soundtrack helemaal afgemixt in de studio, waarbij alle effecten, muziek, stemmen en achtergrondgeluiden in de juiste verhouding en op de juiste plek worden neergezet. Dolby Atmos is echter objectgebaseerd, wat betekent dat alle stemmen los op een kanaal staan met extra informatie over waar en hoe hard ze moeten worden weergeven.
Hetzelfde geldt voor de muziek, de effecten. De mix vindt dus plaats in de bioscoop zelf. En daar heb je dan speciale hardware en software voor nodig. Praktisch en kostentechnisch onhandig en alweer niet volgens de DCP-norm.
,
De concurrentie voor Dolby Atmos komt niet van DTS of Sony maar van een nieuw bedrijfje uit België, Auro Technologies. De eigenaar, Wilfried van Baelen, oprichter van de bekende Galaxy Studios in Mol, begon al in 2005 te experimenteren met verschillende speakeropstellingen. Hij kwam tot dezelfde conclusie als Dolby: het toevoegen van hoogte-informatie aan het huidige 5.1-systeem is het effectiefst.
Van Baelen plaatste de extra speakers in zijn 9.1-opstelling echter boven de linker- en rechterspeaker, voor en achter, onder een hoek van dertig graden. Het systeem is bovendien desgewenst aan te passen, bijvoorbeeld tot een 10.1-opstelling met een extra speaker recht boven de kijker. De naam ‘Voice Of God’ zegt genoeg over het effect hiervan.
Het mooie van Auro-3D is dat het een toevoeging is op de huidige 5.1-standaard. Het is makkelijk terug te mixen naar deze standaard of zelfs naar stereo. Auro-3D is namelijk niet objectgebaseerd maar kanaalgebaseerd. Er wordt ook geen gebruik gemaakt van compressietechnieken zoals bij DTS of Dolby Digital, en Auro-3D volgt wat dat betreft dus keurig de DCP-norm.
Alle informatie zit gewoon opgeslagen in de PCM 5.1-mix. Is er in de bioscoop geen Auro-3D-decoder aanwezig, dan krijg je gewoon de standaard surroundmix te horen. Ten slotte is een Auro-3D-systeem ook heel goed te gebruiken voor Dolby Atmos, terwijl het omgekeerde scenario niet mogelijk is.
,
De ambities van Auro Technologies stoppen niet bij commerciële bioscopen, ook voor de thuisbioscoop ziet men mogelijkheden. Omdat het systeem ‘backward compatibel’ is met 5.1- en zelfs stereo-opstellingen (zonder enig verlies in geluidskwaliteit) kan in de toekomst zelfs de audio van tv-uitzendingen, Blu-ray’s en games in Auro-3D worden toegepast.
De mogelijkheid om voor pakweg 200 euro bij de supermarkt een homecinemasetje met Auro-3D op de kop te tikken, ligt echter nog ver voor ons. Sterker nog, die mogelijkheid zal er misschien nooit komen. Nu al is een 5.1-opstelling voor veel huiskamers en huishoudens teveel van het goede.
Er is dan ook meer te verwachten van het high-end segment, voor mensen met een echte ‘dedicated’ thuisbioscoop. In een aparte kamer met enkel een projector en een 5.1-luidsprekerset is het vaak nog wel haalbaar om vier speakers in de hoogte bij te plaatsen.
,
Op dit moment is het nog erg moeilijk om een film in Dolby Atmos of Auro-3D te bekijken en te beluisteren. In de VS zijn er zo’n twintig bioscopen die Dolby Atmos hebben geïnstalleerd. In Europa zijn er maar twee: eentje in Londen en één in Barcelona.
De uitrol van Auro-3D lijkt sneller te verlopen. In verschillende delen van de wereld zijn al installaties te vinden, waaronder bij de op één na grootste filmindus- trie ter wereld: Bollywood (India). De samenwerkingsverbanden met certificatiebedrijf THX en projectorfabrikant Barco helpen daarbij zeker een handje.
,
Elke innovatie in de markt voor home entertainment staat of valt met het contentaanbod. Dolby en Auro Technologies moeten nu dus de boer op om block- busters binnen te halen. Of beter nog, hele filmstudio’s. Auro lijkt de gunst van Lucasfilm en Skywalker Sound te hebben gewonnen, met als eerste resultaat de film Red Tails. Dolby heeft momenteel met Pixar’s Brave een sterke troef in handen.
Duidelijk is wel dat beide systemen meer behelzen dan het plaatsen van wat extra speakers. Licentiebelangen, compatibiliteit en ondersteuning van grote filmstudio’s gaan een belangrijke rol spelen bij de uitslag van deze rechtstreekse wedstrijd tussen een miljoenenbedrijf en een visionair uit België.
