Door Kleur, we associëren het met emoties, plaatsen, omgevingen. Niet alleen de kleur zelf, maar ook donkere of lichte kleuren, felle of juist zachte kleuren, het speelt allemaal een rol. Kleur is dan ook een niet te onderschatten onderdeel van het arsenaal mogelijkheden dat een regisseur gebruikt om een bepaalde sfeer op te roepen.
Maar kleur correct opnemen, bewaren tijdens bewerkingen, en weergeven op een display is moeilijker dan je denkt. Om dat in goede banen te leiden zijn internationale standaarden van groot belang. Alle kleuren die het menselijk oog kan waarnemen bijvoorbeeld vind je op het CIE 1931 chromaticiteitsdiagramma.
Geen enkel display kan echter al die kleuren weergeven. Daarom definieert men ook subsets van al die kleuren die we dan een kleurbereik of kleurgamut noemen. Een kleurbereik wordt gedefinieerd door drie basiskleuren, rood, groen en blauw en een witpunt. Het omvat alle kleuren die op het chromaticiteitsdiagramma binnen de driehoek van die basiskleuren vallen. Naarmate die basiskleuren puurder zijn, lees dichter tegen de buitenrand van het chromaticiteitsdiagramma liggen, wordt de driehoek en dus het kleurbereik groter. Content, zoals films en tv-uitzendingen, wordt tijdens het mastering proces aangepast zodat alle kleuren precies binnen één welbepaald kleurbereik vallen. En ook displays worden ontworpen om minstens aan één standaard kleurbereik te voldoen.
Drie belangrijke standaarden
ITU-R Rec. BT.709 (meestal afgekort als Rec.709) is de standaard die vandaag gebruikt wordt voor zowat alles wat je thuis bekijkt. Blu-ray en HDTV content wordt gemastered voor deze standaard, en van een HDTV mag je verwachten dat hij alle kleuren van Rec.709 kan weergeven. Wie Rec.709 echter bekijkt ten opzichte van het volledige CIE1931 kleurbereik merkt onmiddellijk dat de driehoek maar een klein deel van alle kleuren omvat, namelijk ongeveer 34%. Er is dus nog heel wat ruimte voor verbetering. De meest levendige, intense kleuren zitten juist aan de rand van de hoefijzervorm, dus een groter kleurbereik (met andere woorden een grotere driehoek die dichter bij de rand van de hoefijzervorm komt) zal meer intense kleuren bevatten.
En zulke standaarden bestaan al. DCI-P3 (Digital Cinema Initiative) wordt gebruikt in bijna alle bioscoopzalen. Een film die je in de filmzalen bekijkt, gebruikt dus een rijker kleurpalet dan diezelfde film op Blu-ray. DCI-P3 gebruikt hetzelfde blauw, maar rood en vooral groen zijn duidelijk intenser. DCI-P3 bevat ongeveer 46% van alle kleuren.
ITU-R Rec. BT.2020 (kort: Rec.2020) is een nog groter kleurbereik dat als standaard voor Ultra HD tv gebruikt wordt. Het is ondertussen ook de standaard voor Ultra HD Blu-ray schijven. Rec.2020 gebruikt een nog sterker groen en rood, en ook in mindere mate een intenser blauw. Het bereik is ongeveer twee keer zo groot als Rec.709 en dekt 63% van alle kleuren af, dat is bijna het maximum dat mogelijk is met slechts drie basiskleuren.
,
Waar staan de huidige televisies?
Het Rec.709 kleurbereik wordt al geruime tijd door de meeste fabrikanten bijna perfect weergegeven. Maar sinds enkele jaren zien we regelmatig schermen opduiken die een ruimer kleurbereik (of ‘Wide Color’) adverteren. En sinds 2015 pakken tv-makers er ook echt mee uit. Dat heeft vooral te maken met de opkomst van Ultra HD. Ultra HD kennen we allemaal als een verbetering van de resolutie van onze televisies. Maar ook een uitgebreider kleurbereik, en High Dynamic Range weergave maken deel uit van de verbeteringen die we mogen verwachten van Ultra HD. Alhoewel al die verbeteringen strikt genomen onafhankelijk van elkaar kunnen bestaan, is het in de praktijk wel zo dat je een uitgebreider kleurbereik vooral zal aantreffen op HDR-compatibele televisies.
Een belangrijk punt is wel dat fabrikanten niet in één stap van de ene standaard naar de andere overschakelen. Rec.2020 of zelfs DCI-P3 weergeven is nog niet zonder meer mogelijk. Nieuwe beeldtechnologieën zoals quantum dots, oled, of wide color leds zijn nodig om die zeer intense en pure basiskleuren te genereren.
In de specificaties, en in onze reviews zal je daarom verwijzingen zien naar het percentage van het DCI-P3 of Rec.2020 kleurbereik dat ze wel kunnen weergeven. De beste televisies halen ongeveer 95% van DCI-P3, of ongeveer 70% van Rec.2020. Om echt te kunnen spreken van een breder kleurbereik leggen we de lat op 90% DCI-P3 weergave, een grens die ook door de Ultra HD Alliance opgelegd is als een fabrikant het Ultra HD Premium logo wil gebruiken.
Hoe ziet het er uit?
De impact van een groter kleurbereik is vrij gemakkelijk zichtbaar. Zeker als je beelden met veel rood of groen bekijkt. Op onderstaand beeld van The Martian hebben we het resultaat gesimuleerd (onderste beeld). De verleiding is misschien groot om dat uitgebreide palet met zijn rijke kleuren op al je beelden te gebruiken, maar dat zal niet altijd een goede keuze blijken.
,
Het belang van ‘kleur-scaling’
In ideale omstandigheden gebruiken zowel de content als het display hetzelfde kleurbereik. Dit garandeert immers dat je als kijker exact ziet wat de regisseur voor ogen had. Helaas zitten we momenteel in een overgangsfase. Al onze content wordt voor thuisgebruik gemastered in Rec.709. Moderne televisies kunnen echter wel meer kleuren weergeven.
Met de huidige content hebben fabrikanten dus twee keuzes. Ofwel beperken ze het kleurbereik van hun toestel. Dit wordt meestal gedaan als je de beeldpreset ‘film’ kiest, zodat je in die beeldpreset zeker bent van de correcte weergave. Ofwel ‘scalen’ ze het kleurbereik van de content zodat je van hun rijker kleurbereik kan genieten. Die laatste optie vergt echter heel wat expertise. Kleuren zonder verdere aanpassing mappen op een groter kleurbereik leidt in heel veel gevallen tot onnatuurlijke, felle tinten, zeker voor huidskleuren.
Maar als we recente Ultra HD-content gebruiken die gemastered is in Rec.2020, zijn we dan niet van die problemen verlost? Neen, zelfs dan is het ‘kleurscaling’ proces belangrijk. De meeste televisies voldoen voorlopig nog niet volledig aan DCI-P3 en Rec.2020 bereiken zou nog enkele jaren kunnen duren. Tot het zover is moet de fabrikant het grotere kleurbereik van de content mappen op het kleinere kleurbereik van zijn toestel. En ook daar is best wat expertise voor vereist.
Puristen, die enkel de originele intent van de regisseur willen zien, moeten hun bestaande content in Rec.709 blijven bekijken (selecteer daarvoor de ‘Film’ of ‘Bioscoop’ beeldpreset op je televisie). Met recente HDR-content zoals via Netflix, Amazon of UItra HD Blu-ray te krijgen, kan je wel genieten van het grotere kleurbereik. De televisie detecteert zelf dat het om HDR-content gaat en activeert dan het het grote kleurbereik.
Conclusie
Een breder kleurbereik zal op termijn tot zeer realistische beelden leiden. Met HDR-content, de enige content die echt gebruik maakt van een groter kleurbereik kan je ondertussen het effect al zien. Maar voor de allerbeste resultaten blijft het wachten tot zowel content als display voldoen aan de Rec.2020 standaard. Tot het zo ver is zullen de ‘kleurscaling’ prestaties van recente televisies een belangrijke impact hebben op wat je te zien krijgt.
