Door Laten we even beginnen bij de M50. In tegenstelling tot wat je wellicht verwacht, is deze gloednieuwe streamer geen stand-alone unit. Er zit namelijk geen DAC (digitaal-naar-analoog omzetter) in. Kortom: je hebt een externe DAC nodig om muziek uit de M50 te halen. En hier heeft NAD echt visie gehad. De M50 past immers perfect bij de M51 Direct Digital DAC, maar kan het ook prima vinden met de M2 Direct Digital-versterker of wel- licht de C390DD, ook een Direct Digital-versterker.
Voor deze test combineren we hem met de NAD M51 DAC, wat feitelijk een M2 of C390DD is zonder de krach- tige eindversterker. Maar de Direct Digital-technologie is gelijk, met dezelfde Zetex DDFA-chip.
De M51 heeft zowel twee HDMI-ingangen (en een output voor beeld) als AES, coaxiaal, optisch en USB (24-bit/192kHz). Verder zien we achterop nog een USB- ingang voor firmware-updates, een RS232-poort en zowel gebalanceerd als single ended analoog uit. Het is dus echt een waanzinnig compleet apparaat.
Beide toestellen kunnen vervolledigd worden met de M52, een datatank die in wezen een zeer uitgebreide externe schijf is. In de stevige, mooi afgewerkte behuizing zitten drie schrijven die speciaal ontwikkeld zijn voor continu gebruik. Geen goedkoop desktopmodel dus. Een RAID-controller stuurt de drie schijven aan (in RAID-5) en zorgt ervoor dat de data veilig staan. Eén schijf mag de geest geven zonder dat data verloren kan gaan.
De M52 kan via USB aan de M50 gekoppeld worden en wordt ook direct herkend en geïndexeerd. Echt plug- and-play dus.
,
Laten we eerst even focussen op de M50-streamer, een toestel waarvoor NAD bij de ontwikkeling helemaal bij nul begon. Hoe bedoelen we dat? Simpel: de hele streamer is ‘custom made’.
En dat heeft ervoor gezorgd dat het ontwikkelen van de M50 zes jaar heeft gekost. In die tijd heeft NAD wel een compleet eigen protocol opgezet. Het heeft UPnP dus aan de kant geschoven, niet omdat UPnP onhandig is maar omdat er te veel beperkingen aan vast zitten. Met name bij grote muziekbibliotheken kan het traag worden.
En dat is niet handig. Nu zijn wij zelf nog niet tegen de limieten van UPnP aangelopen, maar wij hebben ‘pas’ 800 cd’s op onze NAS staan. Dat komt op neer ongeveer 10.000 tracks, gokken we. En traag kunnen we UPnP eigenlijk ook niet echt noemen, in een gigabitnetwerk met een snelle NAS als bron.
Zijn we het dan niet eens met de keuze van NAD? Zo ver willen we zeker niet gaan. We snappen heel goed dat een merk een eigen draai wil geven aan zijn apparatuur. Dat kan voor vernieuwende ideeën zorgen en de ervaring absoluut verbeteren.
Maar het kan ook helemaal fout gaan. Wij vinden gesloten systemen bijvoorbeeld niet handig. Het dwingt klanten ertoe om bij één merk te blijven, iets wat veel consumenten niet prettig vinden. Gelukkig is NAD niet zo ver gegaan.
,
Hedendaagse streamers hebben bijna allemaal dezelfde basis. Kort door de bocht is het enige onderscheid wat je kan maken de software, wat zijn invloed heeft op de stabiliteit en functionaliteit (radio, rippen, bestandson- dersteuning, enzovoort). En met software bedoelen we natuurlijk ook apps.
NAD heeft gelukkig niet de fout gemaakt om alleen een app voor iDevices te voorzien, maar biedt ook een Android-versie aan. De Android-app die wij hebben gebruikt was nog in beta, maar werkte prima op een paar eigenaardigheden na. De app voor de iPad werkt iets stabieler.
NAD heeft als basis voor de software een Linux-distributie genomen. Die hebben ze aangepast, uitgekleed en hier en daar geoptimaliseerd. Dat klinkt als een koud kunstje, maar vergis je niet: software aanpassen kost tijd, heel veel tijd. De speler moet immers honderd procent stabiel presteren, en daarbij ook gebruiksvriendelijk uit de hoek komen en updatebaar zijn.
Daarin is NAD alvast geslaagd met onderscheiding: tijdens onze testperiode van ongeveer een maand is de speler niet vastgelopen en is de updateprocedure steeds feilloos verlopen.
,
De NAD M50 is niet alleen een audiostreamer, er zit ook een slot-in CD-drive in het toestel. Het gaat om een vrij stille drive die gemakkelijk te laden is. NAD laat de drive terug spinnen naar 1x als je gewoon een CD afspeelt, terwijl het rippen van CD’s met ongeveer 6x de snelheid gebeurt.
CD’s rippen kan direct naar de M52 – NAD’s eigen oplagoplossing – of naar een NAS. Om er zeker van te zijn dat het kopiëren van de CD’s goed gebeurt, heeft NAD een versie van EAC (Exact Audio Copy) geïntegreerd in de speler.
EAC is een softwarepakket dat een paar modi kent om CD’s uit te lezen. NAD heeft voor de meest robuuste gekozen: ‘Paranoid’-mode. Uiteraard haalt EAC alle metadata (artiest, album, genre, cover-art enzovoort) van internet. Rippen kan in FLAC en in MP3. Uiteraard bevelen we FLAC aan vanwege de betere kwaliteit.
,
De hardware hebben we doorlopen, dus laat ons eens kijken naar het apparaat zelf. Het eerst wat opvalt is dat de NAD M50 gebouwd is als een tank. De behuizing is prima afgewerkt en NAD heeft zowel het front als de kap dik uitgevoerd. Dat geeft een geruststellend gevoel.
Voorop zijn maar een paar knoppen te vinden: power, input, stop/ open, play/pause, menu en een vierpuntsknop met in het midden een ‘enter’-toets. Ook zien we een USB-ingang voor wie muziek van een USB-stick wil spelen.
Achterop zien we uitsluitend digitale uitgangen: AES, coaxiaal, optisch en zelfs HDMI. Verder is er een USB- aansluiting voor de M52 en een USB-ingang voor bijvoorbeeld een externe schijf. Uiteraard beschikt de M50 ook nog over een netwerkaansluiting. Je kan zowel via Wi-Fi- als ethernetkabel spelen. Uiteraard raden we kabel aan, aangezien je daarmee minder problemen riskeert.
De RS232-koppeling is bedoeld voor een verbinding met de M51 DAC en maakt een digitale, verliesloze volumeregeling mogelijk. Daarnaast is er nog een triggerpoort voor zowel afstandsbedieningen als in- en uitschakelen.
Alles is dus aanwezig, behalve analoge uitgangen. Dat is overigens een bewuste keuze van NAD. Zoals we eerder al vermeldden, hoort de M50 bij een M51 DAC, M2-versterker of wellicht C390DD-versterker. Alle drie Direct Digital-producten, die een digitaal PCM-signaal (Pulse Code Modulatie) direct omzetten naar PWM – klasse-D dus. Wie een streamer zoekt om direct aan een analoge voorversterker te koppelen, moet even doorzoeken of wellicht een DAC erbij aanschaffen.
,
Naar een geschikte DAC hoeven we niet lang te zoeken, aangezien NAD ons ook de nieuwe M51 Direct Digital DAC bezorgde. We koppelen de NAD M50 met de RS232-kabel én een coaxiale interlink aan de M51, die we gebalanceerd aansluiten op onze referentieset.
Die bestaat uit een Pass Labs X2.5 voorversterker, Van Medevoort PA333’s eindversterkers en Lentus Audio Duo luidsprekers. Via USB sluiten we de M52 ook meteen aan op de M50. Tenslotte pluggen we nog een netwerkkabel achterin de M50 om toegang te krijgen tot de NAS, en klaar is Kees.
De ingebruikname heeft niet veel om handen. De audiostreamer ontvangt een IP-adres van het netwerk, waarna hij via een webinterface benaderd kan worden. NAD heeft het simpel maar efficiënt gehouden. We kunnen via de browser bijvoorbeeld de naam van de speler veranderen, aangeven wat de CD-drive moet doen (direct spelen, rippen of vragen wat te doen), waarin de speler moet rippen, netwerkshares invoeren, en ga zo maar door. Het werkt prettig en snel.
Als we zoeken binnen het netwerk, ziet de NAD echter geen share. En ook niet de NAS, wat vreemd is. Als we het directe pad invoeren naar de muziekmap, ziet hij de NAS wel. Wellicht een firmwareprobleempje of een specifieke netwerksituatie: we hebben heel wat in het netwerk hangen. Geen man overboord alleszins.
Na het invoeren van de map van onze NAS gaat de speler scannen. Dat duurt natuurlijk even. Hoe lang is afhankelijk van de snelheid van de NAS, het netwerk en het aantal dubbele albums. De NAD kan namelijk ‘ontdubbelen’, maar dan moeten de twee albums wel honderd procent identiek zijn. En dat komt niet zoveel voor, merken we.
Overigens komen we nu wel achter één minpuntje van de app die NAD heeft gemaakt: we kunnen niet op folder navigeren. Dat hadden we graag gewild, want we hebben een speciale high-res map met enkele albums die we ook op CD-kwaliteit hebben.
,
Bij streamen geldt doorgaans: hoe hoger de bitrate, hoe beter de geluidskwaliteit. Om een eenvoudige vergelijking te maken: een lossless FLAC-bestand met een bitrate van ongeveer 900 kbps klinkt beter dan een lossy MP3 op 192 kbps. En doorgaans (niet altijd) klinkt hi-res (24-bit/92kHz of 24-bit/192kHz) beter dan een CD’tje.
Als we de NAD Master Series-setup testen, komen we tot de conclusie dat de M50-streamer deze verschillen zéér goed laat horen. Dat is mede te danken aan de M51 DAC die echt waanzinnig detailrijk speelt zonder ooit scherp of onrustig over te komen. Zowel via HDMI als via USB en S/PDIF speelt de M51 zeer neutraal, groots, gul, compleet en absoluut zonder korrel. Het is zonder meer een openbaring in deze prijsklasse. En nu we het over de prijs hebben: wij zouden de M51 veel hoger inschatten dan de 1.799 euro die NAD ervoor vraagt. Koopje!
We hebben bijvoorbeeld Buena Vista Social Club in CD-kwaliteit (prima opname) en high-res (24/96). Dat verschil is zeer gemakkelijk hoorbaar. De high-res opname klinkt iets vloeiender en grootser, maar ook iets minder strak gefocusseerd en wat verder weg dan de CD. Wij vermoeden dat het een geüpsamplede versie is van het schijfje.
Pakken we echter Porcupine Tree The Incident (24/96), dan horen we een bijzonder strakke, soepele en grootste presentatie van de psychedeli- sche rockband. Geen korrel te bekennen. Waanzinnige opname! En het is waanzinnig genieten met deze prachtige NAD-apparaatuur.
Als we de klank van deze M50 set-up globaal moeten verwoorden is het: rustig, open, neutraal, detailrijk, vloeiend en innemend. Opvallend is dat dit systeem ook bijzonder goed overweg kan met gewone CD’s. Ook die zijn vrij van vervelende korrel of scherpte. Zelfs oudere, minder goede opnames komen nog prima uit de luidsprekers. En dat is een kracht die lang niet alle streamers bezitten!
Hebben we dan helemaal geen puntjes van kritiek? Toch wel. Zo vinden we de M52 echt geen koopje. Het is een mooie opslagoplossing in een huiskamervriendelijk jasje, maar de prijs die NAD ervoor vraagt (2.500 euro) vinden we in één woord ridicuul. Voor 1.000 euro schaf je een erg uitgebreide NAS aan die veel meer kan en die je gewoon weg kan stoppen in de meterkast. Kortom: de M52 kunnen we niet aanraden.
,
Het is een behoorlijk uitgebreid verhaal geworden. Maar ja: er zijn dan ook drie producten langsgekomen, en een compleet nieuw product met nieuwe technologie is niet in een paar woorden te beschrijven. We kunnen wel stellen dat de M50 en M51 bijzondere producten zijn. Muzikaal en vernieuwend, maar ook vriendelijk in gebruik én voor de bankrekening! Samen vormen ze een prachtig duo.
Wel jammer dat de M50 geen analoge uitgangen heeft. Over de M52 zijn we minder te spreken. En dat is jammer, want als NAD de prijs van die laatste rond 1.499 euro had gehouden, dan waren we minder kritisch geweest. Nu ben je beter af met een losse NAS.
