Door Als je even om je heen kijkt in een digitale woonkamer, zie je heel wat toestellen die dag en nacht stroom vreten. De elektriciteitsrekening kan op jaarbasis dan ook aardig oplopen. Wat kost digitaal entertainment precies en hoe perk je de onkosten in?
De digitale woonkamer zorgt voor een ongekend comfort. Maar ondertussen staat onze settopbox dag en nacht digitale televisie op te nemen en zijn de kinderen in de weer met de computer. De elektriciteitsmeter draait ondertussen op volle toeren, wat vaak een indrukwekkende rekening oplevert op het einde van het jaar.
Kan je daar iets aan doen zonder dat de kwaliteit en het gebruiksgemak eronder lijdt? Wij lichten het stroomverbruik van een digitale woonkamer door en geven tips om de kosten te drukken.
Meten is weten!
Een degelijk overzicht maken van je eigen verbruik is cruciaal voor je aan de slag gaat met concrete maatregelen. Het is echter niet eenvoudig om dat correct in kaart te brengen. Wil je het verbruik meten wanneer een toestel aan staat, dan is een relatief eenvoudige meter zoals de Brennenstuhl PM 230 een goede optie.
Met zo’n meter kan je het huidige verbruikte vermogen (watt) meten, maar je kan de meter ook enkele uren in het stopcontact laten zitten en meten hoeveel energie (kWh) er verbruikt is. Tot daar geen enkel probleem.
Standby-vermogens meten
Het wordt veel moeilijker als we het standby-verbruik van toestellen willen meten. Bij lage vermogens (minder dan 5 watt) zijn dergelijke meters immers niet voldoende nauwkeurig. Afhankelijk van de situatie, meldt de meter dan geen verbruik (0 watt) of een veel te hoog verbruik (soms een tienvoud van het werkelijke verbruik).
Aan dergelijke resultaten heb je natuurlijk niet veel. Meters die nauwkeurig genoeg zijn bestaan wel, maar ze zijn jammer genoeg ook erg duur en dus geen aantrekkelijke oplossing voor eenmalig thuisgebruik. Toch zijn er ook betaalbare alternatieven om het standby-verbruik te meten.
Zo kan je die huis-tuin-en-keukenmeter toch nog gebruiken door het verbruik van het apparaat in standby te meten samen met een werkende gloeilamp van 60 watt. Stel dat je het verbruik van je dvd-speler in standby wil meten. Hoe doe je dat concreet?
Om te beginnen steek je een verdeelstekker in het stopcontact waarop de stroommeter is ingeplugd. In die verdeelstekker plug je nu een gloeilamp van ongeveer 60 watt in, waarna je ook de dvd-speler op diezelfde verdeelstekker aansluit. De gloeilamp laat je branden en de dvd-speler zet je in de standby-stand. Lees nu het verbruik uit op de stroommeter; die kan bijvoorbeeld 63 watt aangeven.
Noteer die waarde en trek daarna de stekker van de dvd-speler uit de verdeelstekker. Nu meet je het verbruik van de gloeilamp alleen, bijvoorbeeld 61 watt. Trek die waarde af van het eerder gemeten totaalverbruik, en je krijgt een goede benadering van het standby-verbruik van de dvd-speler. In ons voorbeeld is dat goed voor 63 watt min 61 watt, wat een standy-verbruik oplevert van 2 watt.
,
Nachtverbruik
Verlies ook niet uit het oog dat iedereen al een erg accurate meter in huis heeft: de stroommeter in de elektriciteitskast! Jammer genoeg is die niet geschikt om het verbruik van individuele apparaten te meten, maar je kan er wel een goed overzicht mee krijgen van je totale standby-verbruik in heel de woning. Hoe ga je te werk?
In de eerste plaats meet je het huidige standby-verbruik in je woonst. Dat doe je best voor het slapen gaan, of als iedereen het huis uit is en je dus zeker weet dat er geen apparaten echt ‘aan’ staan. Een ijskast die aan staat is geen probleem, maar als bijvoorbeeld de wasmachine bezig is moet je even wachten. Ook de verlichting moet volledig uitgeschakeld zijn, dus hou een zaklamp bij de hand.
Zodra je er zeker van bent dat alle apparaten in hun gebruikelijke nachtstand staan, kijk je op de meter in de elektriciteitskast. Met een chronometer meet je hoeveel seconden één omwenteling van de draaischijf in je meter duurt. Noteer die tijd, en zoek daarna op de meter hoeveel toeren de draaischijf aflegt voor een verbruik van één kWh (oftewel 1.000 watt).
Je vindt die waarde terug als een cijfer gevolgd door r/kWh of tr/kWh. Bij onze elektriciteitsmeter was dat 375tr/kWh. Om het standby-verbruik te berekenen, brengen we die gegevens bij elkaar. Bij onze meter duurt één omwenteling 55 seconden. Om het stroomverbruik per uur te berekenen, delen we 3.600 (60 seconden maal 60) door het aantal omwentelingen van de draaischijf, in dit geval 55.
De schijf draait dus 3.600/55 oftewel 65,5 keer per uur. 65,5 omwentelingen per uur komt – in het geval van onze meter – overeen met 65,5/375 kW/uur. Je verbruikt per uur dus ongeveer 0,175 kWh, goed voor een totaal standby-verbruik van ongeveer 175 watt.
In dat cijfer zit natuurlijk ook het verbruik van de ijskast vervat, net zoals de pomp van de centrale verwarming, het klokje op de magnetron, enzovoort. Hoe kom je nu te weten welk aandeel er op het conto van je av-apparatuur en computer geschreven mag worden?
Daarvoor trek je in alle kamers de av-apparatuur en computers uit het stopcontact. Vergeet ook de netwerkswitch of router en je kabel- of ADSL-modem niet. Meet nu opnieuw het totale standby-verbruik op de manier de we eerder beschreven.
Stel dat je nu een verbruik meet van 95 watt. Dat getal trek je simpelweg af van de eerder gemeten waarde. In ons voorbeeld wil dat zeggen dat de av-apparatuur en computers in standby-stand zo’n 80 watt (175 watt min 95 watt) verbruiken. En dat elk uur van de dag, 365 dagen per jaar!
Op jaarbasis is dat goed voor een verbruik van maar liefst 701 kWh (80 watt x 24 uur x 365 dagen); aan een geschatte energieprijs van ongeveer 0,20 euro/kWh levert dat een rekening op van 140 euro per jaar! Die stiekeme stroomvreters dikken de elektriciteitsfactuur dus behoorlijk aan.
,
Stroomvreters identificeren
Gewapend met je meetinstrumenten, kan je nu een lijst opstellen van al de apparaten die verantwoordelijk zijn voor zinloos energieverbruik. Wij beperken ons in dit overzicht tot de (av-)apparaten die je terugvindt in een typische, digitale woonomgeving, maar je kan natuurlijk zonder problemen je onderzoek uitbreiden tot de andere toestellen in huis.
Als voorbeeld bekijken we een woonst waarin we een allegaartje van apparaten terugvinden: een relatief recente flatscreen-televisie, een Telenet HD Digicorder, een av-receiver, een oudere dvd-speler, een Blu-ray-speler en een Xbox 360. De woonkamer is ook verbonden met een thuisnetwerk. Dat bestaat uit een kabelmodem, een router met draadloos netwerk en een desktop-pc. Op de slaapkamer treffen we nog een kleine miniketen aan.
De in de tabel aangehaalde verbruiksgegevens voor de toestellen uit ons voorbeeld zijn indicatief, maar ze maken wel duidelijk dat efficiënt met energie omspringen je heel wat euro’s kan uitsparen. Op jaarbasis kosten de toestellen uit het voorbeeld ons immers zo’n 106 euro aan sluimerverbruik alleen. Laat je de pc dag en nacht aan staan, dan loopt de rekening op tot bijna 250 euro! Afhankelijk van het merk, het model en de specificaties van een av-toestel kan het verbruik natuurlijk wel variëren.
Vooral oudere toestellen durven het weleens slecht te doen als het om standby-verbruik gaat. Moderne toestellen (tot maximum twee jaar oud) doen het over het algemeen erg goed, al is een uitzondering hier of daar niet uitgesloten.
Vooral bij computers kan het standby-verbruik behoorlijk variëren, afhankelijk van de gebruikte hardware en het besturingssysteem. In standby kan het zelfs tot 20 watt oplopen! Gebruik je nog een oud toestel met een Pentium 4-processor of heb je bijvoorbeeld een bijzonder zware grafische kaart (voor spelletjes) geinstalleerd, dan is de kans groot dat je verbruik ook veel hoger ligt wanneer de pc actief is. Je pc moet dan ook bovenaan de lijst van de te testen toestellen staan, net omdat ‘ie zo’n verschil kan maken.
De kost van het standby-verbruik in ons voorbeeld werd berekend op basis van een gemiddelde kostprijs van 20 eurocent/kWh. Wil je de kostprijs van een afzonderlijk apparaat op jaarbasis uitrekenen en ken je het verbruik (X watt) van het toestel, dan gebruik je de volgende formule: X x 0,2 x 24 x 365/1000. Aan een kostprijs van 0,2 euro/kWh kost elke watt die je een jaar lang verbruikt je ongeveer 1,75 euro.
Voor digitale televisie zetten we een twee jaar oude Telenet HD Digicorder in de lijst. Voor de volledigheid vermelden we dat de settopboxen van Belgacom of TV Vlaanderen in stand-by tussen de 10 en 13 watt uit het stopcontact haalden bij onze metingen.
,
Toestellen uitschakelen!
Uit de tabellen blijkt duidelijk dat toestellen die aan staan significant meer verbruiken dan in standby-stand, zelfs als ze niet gebruikt worden. De toestellen die je niet gebruikt zet je dus maar beter volledig af. Dat mag dan wel evident klinken, toch wordt tegen deze regel nog veel gezondigd. Sommige mensen houden nog steeds vast aan de gewoonte om de pc dag en nacht aan te laten staan, wat een reusachtige stroomverspilling betekent.
Concreet verbruikt de pc uit onze tabel 150 euro op jaarbasis als je hem continu aan laat staan. Dat is meer dan het sluimerverbruik van alle andere toestellen bij elkaar! Een computer verslijt trouwens niet sneller door hem regelmatig aan en uit te schakelen, dus dat kan geen excuus zijn.
Wie het trage opstarten van z’n computer wil omzeilen, onderzoekt beter de mogelijkheden van de ‘slaapstand’ even. Die werkt excellent in Windows Vista en WIndows 7, en dringt het energieverbruik terug tot enkele watts. De computer helemaal afsluiten blijft echter de beste optie. Vergeet ook het scherm, de printer en de overige randapparatuur niet.
Wil je een mediastreamer de hele dag door van beeld en geluid voorzien, overweeg dan beter de aanschaf van een NAS of netwerkschijf. Die investering verdien je relatief snel terug. Er zijn geen goede excuses (behalve een vergetelheid) om een spelconsole, miniketen of av-receiver een ganse nacht aan te laten staan. Na gebruik zet je zo’n toestel dus gewoon af! Ze trekken immers nog steeds tussen de 40 en 180 watt uit het stopcontact wanneer ze aan staan maar niet gebruikt worden.
Voor sommige toestellen – zoals de kabelmodem, netwerkrouter of settopbox van de televisie – is zomaar uitschakelen niet altijd de beste oplossing. Daar komen we even verder in dit artikel op terug.
Slimmer dan standby?
Zelfs wanneer ze uitgeschakeld zijn, trekken heel wat toestellen dus nog steeds een paar watt uit de muur. Al onze apparaten staan immers op standby en blijven een beetje stroom verbruiken om bijvoorbeeld te kunnen reageren op de commando’s van de afstandsbediening. Als je het verbruik van al die apparaten optelt, kan dat flink oplopen. Hoe doe je daar iets aan?
Voor een pc is de oplossing eenvoudig: sluit je scherm, actieve luidsprekers, printer en pc aan op een stopcontactlijst met een schakelaar, en zet de schakelaar af als de pc niet in gebruik is. Zo elimineer je onmiddellijk al het onnodig verbruik. Het levert ook geen echte ongemakken op; je moet je alleen even bukken om de schakelaar te bedienen.
In de woonkamer kan deze oplossing voor wat ongemak zorgen, zeker als er kinderen in huis zijn. Een alternatief zoals een stopcontactlijst met een master-stopcontact biedt dan een uitkomst. De televisie verbind je met het master-stopcontact, terwijl de dvd-speler, settopbox voor digitale televisie en spelconsole worden ingeplugd op de slave-stopcontacten van dezelfde stopcontactlijst.
Zodra de televisie die op het master-stopcontact aangesloten is in- of uitgeschakeld wordt, volgen de randapparaten die op de ‘slave’-stopcontacten aangesloten zijn dezelfde actie.
,
Buitenbeentjes
In sommige gevallen dringt zich een andere oplossing op. Als je met de settopbox veel opnames gepland hebt, is het geen haalbare kaart om het toestel volledig uit te schakelen. Zonder stroom kan er immers niet opgenomen worden.
Onze settopbox van Telenet heeft wel een paar minuten nodig om op te starten, dus als je die werkelijk afzet moet je bij het starten ook even geduld hebben. Echt ongemakkelijk wordt het met een oudere settopbox van Belgacom: die nam bij onze test maar liefst 15 minuten de tijd om op te starten. Maar ook voor dat scenario hebben we een oplossing bij de hand.
Schakelen met een klok
Sommige toestellen staan dag en nacht aan, maar worden nooit (of toch zeer zelden) ’s nachts gebruikt. Denk maar aan de kabelmodem en splitter die een provider zoals Telenet bij je thuis installeert voor digitale tv en internet. Of je eigen netwerkrouter. Die toestellen zou je ’s nachts natuurlijk ook gewoon kunnen uitschakelen, maar dan ga je toch al redelijk ver met je besparingsacties.
Andere toestellen, zoals de settopbox voor digitale televisie, worden regelmatig gebruikt om op te nemen of vragen heel wat tijd om weer op te starten. Afzetten met een schakelaar brengt dan relatief veel ongemak mee. Een stopcontact met een ingebouwde schakelklok is echter een ideale oplossing voor al deze toestellen.
Moderne, digitale versies kan je tot op de minuut nauwkeurig programmeren om op een bepaald tijdstip in- of uit te schakelen. Je kan zelfs eenvoudig verschillende ‘aan’- en ‘uit’-intervallen programmeren. Zo kan je dit soort toestellen automatisch uit laten schakelen als iedereen in bed ligt, bijvoorbeeld tussen middernacht en 7 uur ’s ochtends.
Afhankelijk van de leefpatronen in je gezin kan je nog meer besparen, bijvoorbeeld als iedereen uit werken of naar school is. Je omzeilt er bovendien ook het probleem van de langere opstarttijden mee, als je er rekening mee houdt in je schakelschema.
Toegegeven, je settopbox kan dan niet meer opnemen tijdens de nachtelijke uurtjes. Wie zo regelmatig en/of veel opneemt, heeft dan ook geen andere keus dan het toestel dag en nacht op te laten staan. Wie ook voor telefonie geabonneerd is bij Telenet, moet er bovendien rekening mee houden dat er ook geen telefoonverkeer meer mogelijk is wanneer de kabelmodem uit staat…
,
Conclusie
Klassieke energiebesparende ingrepen, zoals spaarlampen installeren op plaatsen waar het licht veel brandt, staan garant voor een degelijke besparing. Maar ook de digitale woonkamer kan voor een behoorlijk meerverbruik zorgen, zelfs wanneer je ze niet gebruikt. 100 tot zelfs 250 euro per jaar gaat op die manier al snel verloren, afhankelijk van welke apparaten je aan laat staan. Je neemt dan ook best het sluimerverbruik van al je av-apparatuur even onder de loep.
Rationeel omspringen met energie betekent in dit geval apparaten niet onnodig aan laten staan, en stekkerblokken met een schakelaar of een schakelklok gebruiken. Toegegeven, het zorgt hier en daar voor een licht verminderd gebruikscomfort, maar je kan er al gemakkelijk 50 tot 200 euro per jaar mee uitsparen. En dat lijkt ons toch al flink de moeite…
