Door De doorsnee consument lijkt steeds minder geboeid door een echte surroundinstallatie in zijn living. De vele kabels en de plaats die speakers innemen, niemand heeft er zin in. Bijgevolg is de verkoop van AV-receivers en home theatre-sets sterk dalend, terwijl soundbars, soundbases en gelijkaardige tv-audio-oplossingen als zoete broodjes over de toog gaan. Het klinkt dan misschien als behoorlijk slechte timing dat er gelijktijdig twee nieuwe surroundtechnologieën verschijnen die een totale onderdompeling in filmgeluid beloven. Ontmoet in de linkse hoek Dolby Atmos en in de rechter Auro 3D. Fight!
,
Hoewel Atmos en Auro 3D technisch en qua implementatie verschillend zijn – waarover zo dadelijk meer – is het doel heel gelijkaardig. Beide formaten willen bestaande surroundtechnologieën uitbreiden met hoogte-informatie. “Hoogte? Geluid is toch al driedimensioneel?”, zeg je? Niet helemaal. De meeste populaire surroundformaten werken enkel in het horizontale vlak rondom de luisteraar die in de sweet spot zit. Een typische 5.1-opstelling bestaat zo uit een center, vooraan links+rechts, en achteraan links+rechts. De “1” na de punt verwijst uiteraard naar het LFE-kanaal, aangesloten op de subwoofer en verantwoordelijke voor het lage toongebied.
Atmos en Auro 3D voegen hier nog een toplaag toe (Dolby noemt het “Overhead sound”), en in het geval van Auro zelfs nog een derde, wat door de Belgische Auro-uitvinder Wilfried van Baelen bij zijn 10.1-variant omschreven wordt als ‘the voice of God’. Overigens wel leuk om weten: Auro 3D en Atmos zijn niet de eerste pogingen om hoogtekanalen toe te voegen. Er zijn technologieën geweest zoals Ambisonic, maar die vond je enkel in de cinema.
,
De meerwaarde van de bijkomende laag bij Atmos en Auro 3D is verrassend groot. Het kan niet ontkend worden dat bijkomende speakers de kosten doen toenemen, meer moeite vragen om aan te brengen en de kamer een beetje doen lijken op een opslagmagazijn van een luidsprekerbouwer. Tegelijkertijd zorgt de extra hoogte-informatie wél voor een klank die een natuurlijk klinkende omgeving veel nauwer benadert dan klassieke surroundopstellingen. Dat is niet enkel zo op momenten dat er echt iets in de hoogte plaatsvindt, zoals een jet dat overvliegt, maar ook voor het creëren van een volledige geluidsbeeld. Want hoewel onze oren (en onze hersenen) vooral gericht zijn op het waarnemen van geluid recht voor ons (en ook een stukje achter), zijn bijvoorbeeld reflecties van een plafond belangrijk om ons een plaats te geven in een ruimte.
Een aantal demonstraties die Van Baelen organiseerde tijdens een event op het hoofdkwartier van Denon en Marantz, en die we bijwoonden, gaven mooi aan hoe groot de impact van geluid ‘boven’ een luisteraar wel is. De meerwaarde zit hem echter niet zozeer in een uitgesproken ‘panning’ van het geluid (zoals bij een overvliegende helicopter), dan wel in een betere alles-om-je-heen, ambient geluid. “Echte immersie (in een film) wordt enkel bekomen als het publiek niets minder dan een natuurlijke verspreiding van het geluid wordt aangeboden”, zegt Van Baelen.
,
Wie de audiowereld op de voet volgt – via onze websites, bijvoorbeeld – weet dat fabrikanten het afgelopen jaar talloze AV-receivers voorstelden met Dolby Atmos. Ook Auro 3D vindt langzamerhand zijn weg naar min of meer betaalbare apparaten. Maar het eerste en belangrijkste strijdtoneel rond 3D-geluid is niet de woonkamer, maar wel de bioscoop. Voor zowel Dolby als Auro Technologies liggen daar de grote inkomsten. Om je maar een idee te geven: de Dolby Atmos Cinema Processor CP850, een decoder voor het surroundformaat en waarvan je eentje nodig hebt per cinemazaal, kost ongeveer 26.000 dollar. Daar voeg je tot 64 speakers aan toe, naargelang de grootte van de ruimte.
Een stevige investering dus, maar ondanks de kostprijs zijn er volgens een recente telling wereldwijd toch al ongeveer 750 zalen met een Atmos-installatie ingericht of waarbij Atmos gepland is. Auro doet het op dat vlak niet slechter: dankzij een samenwerking met digitale projectorbouwer Barco hebben al driehonderd zalen de overstap naar Auro gedaan of staat het op de planning.Minstens even belangrijk is de ondersteuning vanuit de filmindustrie. Die lijkt voor beide formaten betrekkelijk sterk, met een aantal films (zoals Ender’s Game of The Hunger Games: The Mockingjay – Part 1) die zowel met een Auro 3D- als Atmos-soundtrack naar bioscoopzalen worden uitgestuurd.
,
Hoewel Auro 3D en Atmos dus hetzelfde doen – een laagje geluid toevoegen boven de bestaande surroundopstelling – zijn er aardige verschillen. Wellicht het belangrijkste is dat de plaatsing van de speakers anders is, waardoor beide systemen helaas niet compatibel zijn. Bij 9.1 Auro 3D wordt in essentie vertrokken van een 5.1-opstelling, met vijf bijkomende speakers in dezelfde opstelling maar dan hoger geplaatst. Een centraal geplaatste luidspreker – de beruchte ‘Voice of God’ net boven het hoofd is optioneel, maar aangeraden.
Bij Atmos wordt de opstelling met een bijkomende punt en cijfer aangegeven. 5.1.4 is het minimum, bestaande uit een 5.1 plus 4 speakers in de hoogte. De hoogtespeakers zijn bij Atmos echter anders gelokaliseerd dan bij Auro 3D, waardoor het onmogelijk wordt om een ruimte in te richten die beide formaten juist afspeelt. Of bijna onmogelijk: de Trinnov Altitude-processor kan het wel, door het incompatibele formaat te herrekenen naar de speakeropstelling van de andere. De Altitude kost echter ergens rond 25.000 euro en is dus enkel voor de kapitaalkrachtigste thuiscinemaliefhebber weggelegd.
,
Bij Atmos gebeurt er heel wat processing in de bioscoop zelf. Dit vereist duurder apparatuur, maar maakt het Dolby-systeem flexibeler en akoestisch aanpasbaar aan de zaal. Dat kan omdat Atmos gebaseerd is op ‘objecten’. De geluidselementen van een soundtrack worden bij post-productie verrijkt met metadata (bijvoorbeeld over de locatie, beweging, enz), die dan door de processor in de cinema vertaald wordt naar de ruimte en de aanwezige speakeropstelling.
Auro daarentegen werkt met ‘kanalen’, wat inhoudt dat er een technicus vooraf de soundtrack mixt naar kanalen. Dit kan enkel werken als zalen werken met gestandaardiseerde speakerpakketten die bekend zijn voor de ingenieurs die de mix in postproductie neerleggen. Het grote voordeel van Auro is dat die gestandaardiseerde speakerpakketten inpikken op bestaande 5.1-opstellingen.
Nu is dit voor de thuisgebruiker allemaal wat minder relevant. Speakeropstellingen zijn bij thuiscinema’s wat minder exotisch en gevarieerd, en bovendien is Atmos bij AV-receivers minder flexibel en dus ook aangewezen op standaardspeakerpakketten.
,
Dolby en Auro Technologies hebben grote ambities voor hun nieuwe producten. En velen zien een nog betere surround vast wel zitten, maar gaan uiteindelijk noch voor Atmos noch voor Auro 3D kiezen. De bijkomende installatie van heel wat speakers is mogelijk een te hoge drempel voor de doorsnee consument. Sommige fabrikanten, zoals Onkyo, denken een oplossing te hebben. Zij vervangen de twee tot vier speakers in de hoogte door minispeakers die op de front- en achter-luidsprekers geplaatst worden. De minispeakers zijn schuin naar boven gericht en simuleren een speaker in de hoogte door geluid van het plafond te reflecteren. Het is een innovatieve oplossing, waarvan de prestaties echter sterk afhangt van de kamerakoestiek.
,
In zoverre dat er een echte strijd is tussen Dolby en Auro, valt het nu nog moeilijk te zeggen wie van de twee gaat ‘winnen’. Als het gaat om thuiscinema’s, kan je alleen maar opmerken dat het aanbod aan films met Dolby Atmos zeer beperkt is. Toen dit artikel gepend werd, was er exact één (1) Blu-ray met een Atmos-track beschikbaar: Transformers: Age of Extinction. Er zijn nog enkelen die er aan zitten te komen, waaronder Expendables 3. Nu goed, Atmos bereikt nu pas echt de markt, dus het is nog wel echt vroeg dag.
Al is het wel een veeg teken dat Paramount besloten heeft geen Atmos te voorzien bij de Blu-ray van Hercules. Het is ook minder goed nieuws dat grote studio’s als Sony en Warner hebben geen Atmos-aankondigingen gedaan. Een grote troef van Auro 3D is dat de Auro-stream kan verpakt worden in de 7.1 PCM-stream, wat het voor Blu-ray-boeren makkelijker maakt om het nieuwe surroundformaat mee te geven met films. Ook hier is het aanbod nog zeer beperkt, al is er wel meer actie te bespeuren aan de kant van pure audioreleases.
,
Er mogen maar weinig films zijn met Atmos-soundtrack, Dolby heeft wel de nodige ondersteuning bij audiofabrikanten. Heel wat AV-receivers van dit en vorig jaar bij Denon, Marantz, Onkyo, Pioneer en Yamaha hebben Atmos aan boord. Daarbij ook betaalbare modellen uit de middenklasse. Het is ook logisch dat Atmos niet zomaar naar goedkope AV-receivers kan komen: er moeten voldoende luidsprekerterminals zijn voor die extra speakers, en die vind je niet op een 5.1-receiver. Modellen die voorzien zijn voor pakweg 9.1 of 11.2 zijn sowieso iets duurdere toestellen. Atmos is trouwens ook present op relatief goedkope home theater in a box-pakketten.
,Zoals gezegd zijn de speakeropstellingen van Auro 3D en Dolby Atmos in principe niet gelijk. Dat staat een oplossing in de weg waarbij je in één thuiscinema gewoon beide technologieën zou voorzien. Toch is het wel mogelijk. De nieuwste generatie AV-receivers van Denon en Marantz ondersteunen zowel Atmos als Auro 3D (al moet je voor Auro wel 149 euro bijbetalen voor een firmware-upgrade). Sowieso gaat het om receivers uit het hogere segment, waaronder de Denon AVR-X5200W en AVR-X4100W en de Marantz SR7009-receiver en AV7702 AV-voorversterker.,
Alle aandacht is op Dolby en Auro gericht, maar je mag zeker ook niet die derde surround-specialist uit het hoog verliezen. Want jawel, ook DTS werkt aan een uitgebreid surroundformaat met hoogte-informatie. Over DTS:X is nog niet zoveel bekend, maar het is ook een object-gebaseerd formaat. Op CES 2015 werd DTS:X halvelings voorgesteld. DTS gaat het formaat formeel lanceren in het voorjaar (wellicht als de nieuwe lichting receivers zich aandient), maar op CES waren er wel al demo's te horen. Opvallend is dat DTS nagenoeg ieder audiofabrikant aan boord heeft om DTS:X te ondersteunen.
DTS mag dan relatief laat zijn met zijn technologie – maar zeker niet té laat – het bedrijf heeft wel een sterke aanwezigheid bij filmstudio’s, beter dan Dolby. Theoretisch heeft DTS:X dus een streepje voor qua releases, al is het nog te vroeg voor aankondingen rond Blu-rays.
