Door Binnenkort is Bang & Olufsen negentig jaar oud. Zoiets moet gevierd worden, vinden ze in thuisbasis Struer, en hoe anders dan met een spectaculaire, zoniet ultieme, luidspreker? Het eindresultaat is de BeoLab 90, een speaker zoals je nog nooit gezien of gehoord hebt.
“Net zoals bijna al onze projecten is de BeoLab 90 bij de ingenieurs begonnen, in de afdeling Acoustics”, weerlegt PR-verantwoordelijke Tina Banhzhaf de notie van sommigen dat B&O altijd eerst denkt aan design en dan pas aan geluid. Al is het eindproduct ook in dit geval op zijn minst ‘outspoken’ te noemen. “Het klopt, de BeoLab 90 zal niet voor ieders beurs zijn en niet iedereen zal het lusten”, zegt B&O CEO Tue Mantoni.
De BeoLab 90 is gigantisch – 1,25 meter hoog – en weegt 135 kg per stuk. Het ziet er wat bizar uit: geen rechthoek zoals de meeste speakers, maar hoekig, helemaal bekleed met akoestische stof op een subtiele wireframe van aluminium en een eiken paneel aan de voet na, en zonder duidelijke voorkant. Geen toeval dat, want deze luidspreker heeft een onwaarschijnlijk aantal drivers die naar verschillende kanten wijzen. De BeoLab 5 wist met zijn akoestische lens geluid al heel breed de kamer in te sturen, maar de BeoLab 90 gaat een heel stapje verder.
De gekke vorm, de vele drivers… ze hebben een bepaalde rol. De BeoLab 90 is, zoals nagenoeg elke Bang & Olufsen-luidspreker actief. Bronnen worden er rechtstreeks op aangesloten, eventueel met een preamp er tussen.
,
“Ons doel is altijd muziek te laten klinken zoals ze werd opgenomen. Maar er is een probleem: de opnames gebeuren doorgaans in een studio. En die klinkt helemaal anders dan een woonkamer. Studio’s zijn vaak dood gemaakt qua reflecties of – als het een betere studio betreft – zo gebouwd dat geluid wordt weg gekaatst van het midden”, legt B&O’s tonemeister Geoff Martin uit tijdens de presentatie van de BeoLab 90 in Struer in Denemarken.
“Wat is dus het probleem bij luidsprekers?”, vraagt Martin zich retorisch. “Reflecties. Het geluid uit een luidspreker komt recht op je af, maar er zijn ook reflecties van de muren. Die zorgen er voor dat bij het beluisteren van muziek de plaatsing van de muzikanten verdwijnt. Gereflecteerd geluid, in tegenstelling tot geluid dat je direct van de bron hoort, helpt ons dingen lokaliseren. Maar de reflecties van de speaker in de woonkamer helpen ons enkel de luidspreker zelf lokaliseren, niet de muzikanten. Je hoort de kamer, niet het podium. Dit is onnatuurlijk.”
Een bijkomend probleem is dat gewone speakers doorgaans ‘wide-beam’ zijn bij lage frequenties en ‘narrow-beam’ bij hogere. Dat wil zeggen dat bassen breed de kamer worden ingestuurd, terwijl bijvoorbeeld 2,5 KHz heel strak op de sweet spot is gefocust. “Bij Tom’s Diner van Suzanne Vega hoor je daardoor het lage gedeelte van haar stem ter hoogte van de speaker, terwijl de s’n en t’s dichtbij je oren klinkt. En dat klopt niet”, zegt Martin.
,
Die vaststelling was het begin van een enorme zoektocht naar een manier om muziek zo realistisch mogelijk weer te geven. Het doel is de utopie waarbij je de ogen sluit en je mee in de concertzaal waant, zonder invloeden van de luisterkamer. De oplossing blijkt een speaker van een ongeziene complexiteit die verder gaat dan eender welke andere luidspreker in het compenseren van reflecties en kamereffecten. Als je denkt dat de kamercorrectie bij een AV-receiver indrukwekkend is, dan zal je versteld staan van de techniek in de BeoLab 90.
Om te beginnen bezit deze luidspreker niet minder dan achttien drivers, allemaal gefabriceerd door het Deense Scan-Speak en met individuele versterking: zeven 30-mm tweeters, zeven 86-mm midrange-drivers, drie 212-mm woofers en één 260-mm woofer. Deze drivers staan niet allemaal naar voren gericht, maar zijn onder verschillende hoeken geplaatst. De tweeters en midrange-drivers zijn gegroepeerd per drie en bevinden zich in een soort minitoren boven op de grotere kast. In totaal is de BeoLab 90 125 cm hoog.
Dankzij die plaatsing kan de BeoLab 90 iets bijzonder slim. De nieuwe speaker neemt de Automatic Bass Calibration van de BeoLab 5 en verruimt het naar Active Room Compensation, waarbij veel meer (midrange)frequenties worden gemeten en aangepast. Die actieve aanpassingen – onder meer door antigeluid – gebeuren op basis van metingen die je of een installateur vooraf maakt en minimaliseren de reflecties in de kamer. Interessant is dat je meerdere metingen kan maken (bijvoorbeeld in de luisterzetel en aan de eettafel) en via een app kiezen naar welke luisterplek de BeoLab optimaal geluid stuurt.
,
Er is aardig wat DSP-rekenkracht aan boord bij deze speaker, waardoor het geluid dat uit de BeoLab 90 komt aardig kan worden aangepast. Het draait bij B&O’s Beam Width Control vooral om de uitstralingshoek. Je kan kiezen uit drie modi: narrow, wide en omni. Bij ‘narrow’ wordt muziek onder een vrij kleine hoek uitgestraald, voor een optimale kwaliteit in een vrij kleine sweet spot. Bij ‘wide’ is de pure kwaliteit iets lager, maar kan een grotere groep mensen er van genieten. In ‘omni’ modus speelt de BeoLab 90 voor heel de kamer, handig voor feestjes.
Het schakelen tussen de beam-modi doe je opnieuw via een app. Bovenaan de speaker is er een cirkel uit aluminium omringd door een hele dunne led. Hier zie je visueel of de BeoLab 90 heel smal of heel breed muziek uitstraalt.
Tijdens een sessie in Martins eigen luisterkamer, konden we aan de levende lijve ervaren hoe de nieuwe BeoLab in de narrow-modus heel straf uit de hoek kwam. Hoewel de speaker verre van klaar lijkt (zo is de app er nog niet, en die heb je nodig om bepaalde functies aan te spreken), is de klank die er uitkomt iets heel bijzonder. We kregen uiteraard vooral heel goede opnames te horen, maar wel in alle mogelijk genres, van Bach tot Rage Against the Machine. Het was een indrukwekkende ervaring, waarbij inderdaad er heel veel lucht in de opnames was en je goed alle muzikanten van elkaar kon onderscheiden.
En die gekke vorm? Die kwam er niet zomaar. We spraken met de interne ontwerper en het externe bureau dat de BeoLab 90 ontwierp, Frackenpohl Poulheim uit Keulen, en het was duidelijk dat het technische ontwerp best veel werk vroeg om te vertalen naar een esthetisch design. Allerlei design passeerden het revue, uiteindelijk kwam B&O uit op een vorm die de codenaam ‘Gina’ droeg. Niet voor Gina Lollobrigida, hoewel de BeoLab 90 ergens iets vrouwelijks heeft, maar wel als verwijzing naar het BMW GINA Light Visionary Model, een conceptauto van BMW dat volledig met stof bekleed is. Net zoals de BeoLab 90.
Met een prijs rond 34.000 euro per stuk zijn de BeoLab 90-speakers zeker niet voor iedereen weggelegd. Enkel iets voor de happy few, dus? “Je moet het bekijken als Formule 1 ten opzichte van de auto’s die je op de straat ziet rijden. Heel snel zie je de F1-technologie opduiken bij gewone voertuigen. En hetzelfde fenomeen kan je ook hier verwachten”, nuanceert Mantoni.
