Door Als Sony de Europese pers uitnodigt om de nieuwste Ultra HD 4K-tv’s voor te stellen, dan zijn de Pinewood Studio’s een perfecte achtergrond. Want ook in Pinewood wordt er meer en meer volledig digitaal gewerkt. In Ultra HD 4K uiteraard. Dat de nieuwste Star Wars (Episode VII) hier binnenkort met opnames start is mooi meegenomen. Helaas, foto’s nemen werd ons strikt verboden, op straffe van vernietiging van het toestel zelfs. Geen sneak-previews van lichtsabelgevechten met andere woorden.
,
Sony liet ons vorig jaar in LA al zien dat het menens was met 4K. Van de lens tot in de woonkamer heeft Sony alle technologie in huis om 4K-video op te nemen, te bewerken, verdelen en uiteindelijk in de cinemazaal of thuis te tonen.
Dat werd ook dit jaar als een sterke troef uitgespeeld, maar meer nog was Sony er op uit om te laten zien dat er heel wat content in 4K gecreëerd wordt. Hun F65-camera, het professionele neusje van de zalm heeft al dienst gedaan voor M. Night Shyamalan’s “After Earth” met Will en Jaden Smith, Roman Polanski’s ‘La Vénus à la fourrure’, en Joseph Kosinski’s ‘Oblivion’ met Tom Cruise, om er maar enkele te noemen.
Maar naast film wordt er ook heel wat live content met Sony’s F65 en de kleinere F55 geproduceerd. Muziekconcerten bijvoorbeeld. Peter Gabriel’s ‘Back To Front: So LIVE’ tour werd in oktober 2013 opgenomen met tien F55-camera’s. En in juli 2013 werd een concert van Muse in Rome opgenomen met zestien F55-camera’s. In een van de filmzalen van Pinewood kregen we de 4K-versie van de Muse-hit ‘Follow Me’ te zien, en vooral te horen. Indrukwekkend, en verrassend levensecht. Wie een voorsmaakje wil, kan hieronder terecht.
Voor de musical liefhebbers is er dan weer War Horse, dat door Sony samen met National Theatre Live vanuit London live werd uitgezonden via satelliet in 4K.
En dan is er natuurlijk voetbal. Sony is een officiële partner van het FIFA en tijdens het WK zullen er drie matchen live in 4K geproduceerd worden. Voor de fans, het betreft match 50, 58 en 64 (de finale). Twaalf camera’s zullen instaan voor de opnames.
De troeven van 4K zijn duidelijk als het over live events gaat. Ze kunnen perfect in de cinemazaal bekeken worden, en de beelden zijn indrukwekkend genoeg om de live-sfeer te recreëren. Maar de voordelen van Ultra HD 4K zijn niet beperkt tot meer detail en scherpere beelden. Beelden maken in 4K heeft ook voordelen als je eigenlijk een Full HD resultaat wenst. Je kan immers perfect een Full HD beeld croppen uit een 4K-bron, en je kan de gewenste Full HD crop zelfs nog roteren. Sony nam dat idee nog een stap verder. Neem twee F55-camera’s en stel ze zo op dat ze het volledige voetbalveld bekijken. Serverhardware ‘naait’ de beelden aan elkaar. Uit dat gigantische 8k x 2K beeld kan je nu naar believen HD beelden snijden. Waar een of meerdere camera toch nog actie kunnen missen ergens op het veld is dat met deze oplossing uitgesloten.
,
Ook thuis kan je al aan de slag om Ultra HD content te maken. Foto’s en video’s, we maken ze steeds meer met onze smartphones, en met de Xperia Z2 heeft Sony nu zelfs een smartphone in huis die 4K-video kan opnemen. De nieuwste Android-smartphone van Sony is bovendien stof- en waterbestendig (IP55/58), zodat je ook in de regen prachtige beelden kan maken. Het hart van de camera is een 20,7 MP ‘Exmor RS for mobile’ CMOS-sensor, Sony’s eigen ‘G Lens’ en de mboiele versie van hun BIONZ beeldverwerking. Je schiet er 4K-video mee, aan 30 frames per seconde. Het 16GB flash-geheugen loopt dan vol aan ongeveer 400MB/min. In theorie kan je dus 40 minuten 4K-video kwijt op de telefoon. Dankzij SteadyShot-technologie geniet je van digitale beeldstabilisatie, geen luxe als je video maakt met een smartphone. Met de ingebouwde ‘Movie Creator’ software kan je overbodige stukken wegsnijden, of een leuke clip uit je video snijden. De Xperia Z2 levert bovendien een hele reeks foto/video mogelijkheden: HDR-opnames, ‘Augmented Reality’-effecten, creatieve filters, en zelfs de optie voor ‘Timeshift video’. Daarbij neem je video op in 1.280×720 maar wel aan 120 frames per seconde. Die beelden kan je dan in perfecte slow motion afspelen.
Huiver je bij de gedachte aan 4K-video opgenomen door een smartphone? Dan heeft Sony voor jou de gloednieuwe FDR-AX100E 4K-camcorder. Die compacte en lichte (0,92 kg) camcorder is er voor wie toch wat serieuzer met 4K-video aan de slag wil. Het prijskaartje van net geen 2.000 euro levert je wel een mooie camera. Exmor-R CMOS-sensor, Zeiss Vario-Sonnar T groothoeklens van van 29mm met 12x optische zoom, en Sony’s BIONZ X-beeldverwerkingsprocessor. De camera neemt op in Full HD tot 50 frames per seconden, of 4K (3.840 x 2.160) aan 24 of 25 frames per seconde. Je kan de camera ook gebruiken om foto’s te maken tot 20Mpixels. Beelden worden opgeslagen in MPEG4-AVC/H.264 of in het professionelere XAVC S. De FDR-AX100E gebruikt SDXC-kaarten (Class 10) voor dataopslag, en een uurtje 4K-video past op een 32GB kaart. Via HDMI sluit je de camera rechtstreeks aan op een 4K-tv, of Full HD-tv.
We konden even aan de slag met beide toestellen, en de resultaten onmiddellijk bekijken op Sony’s nieuwste X9-reeks. En die waren, ondanks onze beperkte videokundes, prachtig. Een overvloed aan detail zorgt voor zeer realistische beelden. En wat meer is, net zoals we hierboven al vermeldden, je kan uit deze 4K-beelden ook prachtige Full HD crops maken. Of inzoomen op detail.
Voor de professional is er dan nog de FDR-AX1, een Handycam die we niet meer echt compact kunnen noemen maar met een gewicht van net geen 2,5 kg wel nog draagbaar. De camera kan opnemen in een resolutie van 3.840 x 2.160 met snelheden van 24 tot 60 frames per seconde. De camera beschikt over twee slots voor professionele XQD-mediakaarten, en de data wordt opgeslagen in het XAVC S-formaat. Een 64 GB-kaart is goed voor een uur 4K-content aan 60 frames per seconde.
,
Je familiefilmpjes in 4K op televisie krijgen zal dus geen probleem zijn. Maar hoe zit het met de Hollywood-content, films, tv-reeksen? Laten we maar meteen met de deur in huis vallen, televisie-uitzendingen in Ultra HD 4K, daar zal je nog even op moeten wachten. De stappen van een standaard naar een voldoende uitgebouwd ecosysteem voor content en distributie, en verder naar een echte commerciële massa markt nemen immers verschillende jaren in. Volgens Tim Morrod van het analystenbureau IHS Technology zal het hele ecosysteem ongeveer klaar zijn rond 2017, tegen 2020 zouden er al 200 UHD kanalen kunnen zijn wereldwijd, en zal er tegen 2023 echt sprake zijn van een massamarkt. De Olympische spelen 2016 in Rio, en de FIFA wereldbeker 2018 in Rusland zullen ongetwijfeld de grote stuwende kracht zijn achter de eerste UHD-kanalen. Vergeleken met de adoptie van Full HD gaat dat nog vrij snel. Al is er natuurlijk altijd de vrees dat het met Ultra HD dezelfde weg gaat als Full HD. De televisies zijn er, maar de uitzendingen volgen slechts met mondjesmaat. Na al die jaren kijken we nog steeds naar heel wat SD-content.
Maar er zijn ook andere kanalen om Ultra HD content aan te bieden. Hoe zit het bijvoorbeeld met Ultra HD schijfjes, of zullen we in de toekomst gewoon Ultra HD streamen?
,
Een 4K-videobestand past niet zo maar op een Blu-ray-schijf. Vier keer meer pixels doet een videobestand snel groeien. Als je weet dat een 50 GB Blu-ray-schijf al snel ergens tussen de 25 en 40 GB aan film bevat, dan kan je wel begrijpen dat een 4K-film niet op die schijf past. Zo'n film zou, als we het rekenwerk vereenvoudigen, 100 tot 160 GB vereisen. Er zijn dan ook nieuwe standaarden vereist. Zowel voor de fysieke schijf als voor het videocompressie-algoritme dat we gebruiken.
De fysieke schijf is het kleinste probleem, fabrikanten pakken al geruime tijd uit met vierlagige Blu-ray-schijven die 100 GB kunnen bevatten. Rest dus enkel nieuwe standaarden te bepalen voor hoe we de film comprimeren en op schijf zetten, en dat is werk voor de BDA (Blu-ray Disc Association). Victor Matsuda, chairman of BDA Global Promotions Committee, liet op CES weten dat de taakgroep die met die standaarden bezig is zijn werk tegen het eind van 2014 hoopt af te ronden. Verdere details ontbreken. Waar je wel zeker van mag zijn, is dat 4K Blu-rays een nieuwe speler zullen vereisen.
Tijdens ons bezoek was de toekomst van die schijven een van de meest prangende vragen van de verzamelde journalisten: “Wanneer zal de consument fysieke 4K-media kunnen kopen?” Wel totaal onverwacht was de reactie van Sony. Ongemakkelijk geschuif met de voeten, ontwijkend antwoord door te verwijzen naar de BDA (Blu-ray Disc Association). Dat we een ietwat vaag antwoord kregen was vorig jaar misschien aanvaardbaar, 4K was toen gloednieuw. Maar een jaar later verwacht je van een voortrekker van Blu-ray toch een concreter antwoord. De volgende dag werd er dan toch kort verwezen naar de enige info die we hebben van de BDA, namelijk dat een nieuw formaat verwacht wordt tegen eind van dit jaar.
Vanwaar die aarzeling? Een mogelijke reden werd een paar weken later bekend. Bij het publiceren van zijn jaarresultaten liet Sony duidelijk weten dat de ondermaatse Blu-ray verkoop zwaar op de resultaten drukt. De vraag naar fysieke media daalt, vooral in Europa, en dat heeft Sony verplicht om de rentabiliteit van zijn schijfproductie faciliteiten te herzien. Concreet nam Sony 25 miljard Yen (180 miljoen Euro) aan bijzondere waardevermindering op in de resultaten.
Die beslissing kan mogelijk verstrekkende gevolgen hebben. Als Sony, een belangrijke voortrekker van het Blu-ray-formaat, moet toegeven dat de schijfbusiness nu toch niet zo rendabel blijkt, dan bedenkt het zich misschien wel twee keer voor het aan 4K Blu-ray-schijven wil beginnen.
Sony liet al meerdere malen horen dat het meer toekomst ziet in streaming. En ook tijdens ons bezoek werd er met de regelmaat van de klok naar Netflix verwezen (zie verder). Maar gezien de nodige bandbreedte zal dat echter niet voor iedereen een haalbare kaart zijn. Fysieke media lijken toch nog steeds de beste garantie voor kwaliteit en toegankelijkheid. Maar als het voor de fabrikanten financieel niet haalbaar is, zou het wel eens kunnen dat er geen 4K-schijven komen. Een bar vooruitzicht.
,
Sony is niet de enige die brood ziet in een 4K-streamingdienst. Op YouTube kan je al 4K-content vinden, al is die (voorlopig) niet te bekijken vanop een televisie, zelfs niet vanop een 4K-tv. In de VS hebben ook Amazon Instant Video, Vudu, Microsoft Xbox video en Hulu plannen om hun diensten in 4K aan te bieden. Baanbrekend werk voor 4K wordt vooral door Netflix geleverd. De populaire streamingdienst is sinds vorig jaar beschikbaar in Nederland en zal tegen het einde van het jaar ook naar België komen. Tijdens CES liet Netflix regelmatig van zich horen, dit jaar zou er 4K-streaming komen. En kijk ze hebben woord gehouden. Sinds begin april is hun eigen politieke thriller, House Of Cards, in Ultra HD te bekijken. Voorlopig kan je wel enkel het tweede seizoen in dat formaat streamen. Op het moment dat je dit leest zou ook Breaking Bad volledig in 4K beschikbaar moeten zijn. De serie, eigendom van Sony, is volledig geremastered in 4K en voorzien van een 5.1 surround track. De verhalen van Walter White, een scheikundeleraar die zich in de misdaad werpt om voor zijn vrouw en kinderen te zorgen, zullen binnenkort in piekfijn detail te bewonderen zijn.
Hoe ziet zo’n 4K-stream er uit? We testten het uit met House of Cards. Het effect hangt natuurlijk af van de scene. In donkere steegjes, of bij nachtelijke shots is er van al die extra pixels helemaal niets te zien. Maar in de stevig belichtte shots is het effect wel te merken. Close-ups van Kevin Spacey in zijn bureau tonen werkelijk elk detail van zijn gezicht en kleren. De fijne structuur van een mooie jas, of een prachtig shot in het park, ze krijgen een mooie boost. Wat ons vooral opviel was dat je niet zozeer het extra detail merkt, maar dat het beeld er ‘echter’ uitziet, het voelt realistischer aan. Dat is vooral het geval bij de vrij statische scenes waarin je mensen ziet. Scenes met veel actie halen aanzienlijk minder voordeel uit het bijkomend detail.
Is je nieuwsgierigheid geprikkeld? Wie het zelf eens wil bekijken moet alvast over een goede internetverbinding beschikken. Netflix in 4K heeft een stream van 15Mbps nodig. Daarnaast moet je 4K-televisie ook de nieuwe H.265 videocodec ingebouwd hebben, beter bekend onder de naam HEVC (High Efficiency Video Coding). Op toestellen van dit jaar is dat geen probleem. De televisies van vorig jaar beschikken daar helaas nog niet over. Sony heeft voor zijn toestellen wel een mediaspeler uitgebracht. De FMP-X5 is bestemd voor de KDL-84X9005, de KD-65X905A en de KD-55X9005A. De speler beschikt uiteraard over HEVC en kan gebruikt worden om Netflix in 4K te streamen. Andere functionaliteiten zijn helaas nog niet bekend, en dat maakt het prijskaartje van 399 euro wel erg zwaar.
,
Videobeelden, of je ze nu bekijkt via TV, YouTube, een dvd of Blu-ray worden gecomprimeerd om de enorme hoeveelheid data van een videostroom wat binnen de perken te houden. Daarbij moet men een afweging maken tussen kwaliteit en bestandsgrootte. De beste gekende standaarden zijn MPEG2 (gebruikt op dvd) en H.264/MPEG-4 part 10 (gebruikt op Blu-ray). Er wordt ook continu onderzoek gedaan naar nieuwe algoritmes. Niet alleen omdat men rekening moet houden met nieuwe eisen, zoals hogere resoluties, mobiel gebruik, en bijvoorbeeld 3D, maar ook om de efficiëntie van de algoritmes te verbeteren. Met andere woorden er kan gecomprimeerd worden tot kleinere bestanden, zonder kwaliteit in te boeten. HEVC (High Efficiency Video Coding), soms ook H.265 genaamd, is de meest recente ontwikkeling. HEVC ondersteunt video’s tot een resolutie van 8.192 x 4.320 (8K resolutie, nog een stap verder dan 4K), en verdubbelt de compressie ratio vergeleken met H.264. Concreet is een HEVC-video maar half zo groot als een H.264-video, terwijl hij toch dezelfde kwaliteit biedt. Deze nieuwe standaard wordt gezien als een essentiele ontwikkeling om Ultra HD 4K-video naar de consument te brengen. Het maakt het makkelijker om 4K-video’s te streamen, maar het zal ook voor broadcasters en voor een eventuele 4K Blu-ray-standaard een sleutelonderdeel zijn.
