Door 3D is momenteel dé hype in tv-land. Maar 3D kwam er niet van de ene dag op de andere: de eerste 3D-beelden dateren al van 1840…
Een echte 3D-ervaring is sinds het ontstaan van fotografie, film en televisie altijd de heilige graal geweest. De eerste stereoscopische beelden dateren al van 1840, en rond 1890 werden de eerste stereoscopische films gemaakt. Twee normale beelden en mechanische constructies of lenzen werden gebruikt om ze te bekijken.
In 1853 werd de eerste methode voor het maken en weergeven van anaglyfe beelden ontwikkeld: de ene camera maakt een beeld door een roodfilter, een andere door een blauwfilter. Die opgenomen beelden worden overlappend vertoond, maar de kijker krijgt een eenvoudige roodblauwe bril op de neus waardoor het linker- en rechteroog toch een verschillend beeld te zien krijgen. De hersenen interpreteren het verschil tussen beide beelden als diepte.
De eerste commercieel vertoonde 3D-film op basis van anaglyfe beelden was The Power of Love, die al in 1922 het licht zag…
Teleview: een nieuwe invalshoek
In datzelfde jaar maakt ook het Teleview-systeem zijn opwachting. Hierbij tonen twee projectoren alternerend een beeld voor het linker- en rechteroog. Een mechanisch kijktoestel, gesynchroniseerd met beide projectoren, sluit alternerend een van beide ogen af. Het is de eerste toepassing van frame-sequencing. De techniek blijkt echter veel te complex voor die tijd, al zal deze methode veel later opnieuw populair worden door de introductie van… de actieve LC-bril (Liquid Crystal).
,
In 1936 wordt een nieuwe techniek voor stereoscopie geintroduceerd, die gebaseerd is op de polarisatie van licht.
Eigenlijk nemen mensen onbewust een wirwar van lichtgolven (reflecties van lichtbronnen op onderwerpen) waar. Die lichtgolven kunnen met filters ‘gestuurd’ worden, waardoor ze een specifieke oriëntatie krijgen. Zo kunnen we lichtgolven filteren zodat enkel horizontale golven worden doorgelaten of verticale. We noemen deze vorm van polariseren lineair.
Door een projector of scherm te voorzien van lineaire polarisatiefilters en de kijker een bril te laten dragen waarvan de glazen respectievelijk horizontaal of verticaal gepolariseerde beelden doorlaten, hebben we er weer een methode bij om de ogen van een verschillend beeld te voorzien. De hersenen interpreteren het verschil andermaal als diepte-informatie.
Deze techniek wordt tot op de dag van vandaag gebruikt, zij het met een ander soort polarisatiefilters (in het bijzonder circulaire). De eerste film die gebruik maakte van polarisatie was overigens Bwana Devil (1952). De tagline van de film luidde: “A Lion in your lap! A lover in your arms!”
Hot in de fifties
Polarisatie luidde het gouden tijdperk van 3D in, al duurde dat niet al te lang (1952-1955). House of Wax, It Came From Outer Space en Creature From The Black Lagoon zijn enkele bekende titels uit deze periode.
De beeldkwaliteit was echter nog steeds verre van optimaal. Het systeem vergde twee filmbanden en bijgevolg ook twee projectoren die perfect synchroon lopen. Vooral met die synchronisatie en het perfect uitlijnen van de projectoren liep het weleens fout, waardoor
kijkers wazige beelden te zien kregen en er letterlijk hoofdpijn aan over hielden.
Bovendien vereist polarisatie een speciaal zilverkleurig scherm dat de oriëntatie van de lichtgolven bij de geprojecteerde beelden bewaart. Deze problemen en de prijs van de film- en projectieapparatuur deden de 3D-hype van de jaren 50 de das om.
Stereoscopie op basis van polarisatie: twee beelden met verschillende polarisatie worden samen geprojecteerd; de bril laat voor elk oog een van beide polarisaties door.
,
Tussen 1973 en 1985 zagen we vooral in het adult- en horrorgenre nog enkele 3D-films verschijnen. De meest bekende zijn Jaws 3-D en Friday The 13th Part III uit de vroege jaren ‘80.
De introductie van IMAX-films en dito bioscopen in de late jaren ‘80 en vroege jaren ‘90 gaf 3D nog een stevige duw in de rug. Bij IMAX-producties werd er erg nauwlettend toegekeken op een correcte weergave van 3D-beelden, waardoor klachten over hoofdpijn en dergelijke uitbleven. Ook de supergrote schermen van IMAX-bioscopen droegen bij aan het relatieve succes.
De opkomst van LC Shutter-brillen
In de jaren ’80 zien we ook de opkomst van LC Shutter-brillen. Die zijn voorzien van een Liquid Crystal-paneel, waarbij het linker- en rechterpaneel alternerend worden verduisterd. Dat gebeurt gesynchroniseerd met een beeldbron die afwisselend een beeld voor het linker- en rechteroog toont. Gebeurt dit snel genoeg (met minstens 50 beelden per seconde, per oog), dan ziet elk oog zijn eigen beeldstroom en kan je dus 3D-effecten waarnemen.
Frame-sequencing vereist een actieve bril. Synchroon met de projectie van alternerende beelden voor het linker- en rechteroog, wordt het overeenkomstige oog afgesloten door het Liquid Crystal-paneel van de brilglazen.
Tot voor kort was deze techniek enkel bruikbaar met CRT- (beeldbuis) en plasmaschermen. De beelden moeten elkaar immers bijzonder snel opvolgen om te vermijden dat de kijker een flikkerend beeld ziet. Pas de laatste jaren zijn ook lcd-schermen voldoende snel geworden om deze techniek probleemloos te gebruiken.
Frame-sequencing met een actieve bril is dan ook de meest gebruikte techniek bij 3D-tv’s voor de huiskamer. Ook in enkele bioscoopzalen wordt deze technologie gebruikt, in Vlaanderen bijvoorbeeld door de Utopolis-groep.
