Door HD-DVD is sinds februari 2008 dood en begraven. Daarmee werd Blu-ray officieel gepromoveerd tot hét onbetwiste ‘HD-formaat’. Is de gewone dvd nu echt aan z’n zwanenzang bezig?
Wanneer we vragen wat een Blu-ray-schijfje eigenlijk is, beperkt het antwoord zich meestal tot: “een dvd met hogedefinitiebeelden”. Dat is natuurlijk deels juist, maar Blu-ray is toch wel meer dan dat. Voor we van start gaan met een echte vergelijking, lijkt het ons aangewezen om de meest opvallende verschillen tussen dvd en Blu-ray duidelijk uit de doeken te doen.
HET MEDIUM
Om te beginnen is er nauwelijks een visueel verschil tussen de schijfjes voor beide formaten: ze hebben dezelfde afmetingen en dezelfde blinkende afwerking. Maar bij de uitlezing gaat het er anders aan toe: Blu-ray maakt gebruik van een blauwe (eigenlijk een violette) laser, vandaar ook de naam, terwijl de dvd en cd gebruiken een rode laser.
Dat kleurverschil heeft verstrekkende technische gevolgen. Omdat de golflengte van blauw licht korter is dan die van rood licht, is op een Blu-ray-schijf minder plaats nodig om één bit informatie weg te schrijven dan op een dvd of cd. Het netto resultaat is dat een Blu-ray Disc (BD) ongeveer 25 GB data kan bevatten, terwijl een gewone dvd maximaal 4,7 GB bevat. Door twee lagen te gebruiken op één schijf kan die capaciteit verdubbeld worden, zodat een Blu-ray-schijfje 50 GB kan herbergen.
Dvd’s zijn bovendien ook redelijk gevoelig voor krassen. Blu-ray-schijven zijn daarentegen voorzien van een krasbestendige laag. Of die laag ook effectief bestand is tegen de ruwe behandeling die schijven soms ondergaan in de kinderkamer of videotheek, dat zal de toekomst moeten uitwijzen.
REGIOCODERING
Regiocodering zoals we die kennen van commercieel aangemaakte dvd’s is ook bij Blu-ray nog steeds van de partij, maar wel in een licht gewijzigde vorm. Het concept is eenvoudig: een dvd-schijf met een andere regiocodering dan die van de speler kan simpelweg niet afgespeeld worden. Een Europese dvd-speler (regio 2) kan dus geen Amerikaanse schijfjes (regio 1) afspelen.
Met die jammerlijke ingreep hoopten de filmstudio’s regionale markten af te schermen, zodat er over heel de wereld met verschillende releasedata gewerkt kon worden voor één film. Al (heel) snel doken er echter dvd-spelers op die regiovrij waren, iets wat eventueel geregeld kan worden met een aftermarket ingreep.
Voor dvd’s is de wereld onderverdeeld in acht regio’s (waarvan zes geografische), met de VS als regio 1 en Europa als regio 2. Voor Blu-ray is dat aantal teruggebracht naar 3 regio’s (A, B en C). Gelukkig worden er ondertussen ook heel wat films op Blu-ray uitgebracht zonder regiocodering.
Voor de consument is er spijtig genoeg geen eenvoudige manier om na te gaan of een Blu-ray-film ook echt regiovrij is, tenzij het doosje duidelijk alle drie de regio’s vermeldt.
,
BEELD EN GELUID
Het meest opgerakelde – en bijgevolg bekendste – verschil tussen Blu-ray en dvd is de beeldkwaliteit. De resolutie van dvd’s is beperkt tot 720 bij 576 pixels (SD of standaard definitie), terwijl materiaal op Blu-ray een resolutie van 1.920 bij 1.080 pixels kan hebben. Die vijfmaal hogere resolutie – vandaar de naam high definition – zorgt voor een beduidend scherper beeld én meer zichtbaar detail.
Bovendien kan Blu-ray gebruikmaken van de VC-1- en H.264 AVC-videocodecs, naast het oudere MPEG-2 dat hoofdzakelijk op dvd gebruikt wordt. Die modernere videocodecs maken het mogelijk om het beeld beter te comprimeren zodat er minder plaats op een schijfje gebruikt wordt, terwijl er minder kwaliteit verloren gaat bij de compressie.
Een minder bekend maar gelijkaardig onderscheid zien we bij het geluid op Blu-ray. Net zoals bij dvd is er ondersteuning voorzien voor Dolby Digital, DTS en LPCM (Linear Pulse Code Modulation). Daarnaast kan een Blu-ray-schijf ook gebruikmaken van Dolby Digital Plus, of de lossless formaten Dolby TrueHD and DTS-HD Master Audio.
Deze modernere formaten bieden een geluidskwaliteit die quasi gelijk is aan die van het origineel uit de studio. Bovendien kunnen ze tot acht kanalen aanbieden, waar de vroegere formaten meestal beperkt waren tot zes kanalen.
,
EXTRA’S
Aan extra content en gebruiksgemak is ook gedacht bij Blu-ray. Iedereen zal zich weleens geërgerd hebben aan de trage dvd-menu’s, of het logge reageren van interactieve gedeeltes. Blu-ray maakt voor zijn interactiviteit gebruik van een eigen versie van de Java-programmeertaal, BD-J genaamd. Daarmee is het mogelijk om een veel betere gebruikersinterface te maken.
Een belangrijke eigenschap is dat die naadloos met de film kan integreren. Zo kan je bij het bekijken van de film bijvoorbeeld een pop-up-menu oproepen dat een klein deel van het scherm overlapt, zodat je een andere ondertitel en taal kan selecteren of een bepaalde extra feature kan activeren, en dat alles zonder de film te stoppen.
Of je kan een tweede, verkleind beeld oproepen (PiP of Picture in Picture) waarin tegelijk allerlei extra’s te zien zijn, bijvoorbeeld een ontleding van de speciale effecten. Blu-ray-spelers hebben ook een netwerkaansluiting, waarmee ze op internet nieuwe features voor een film kunnen downloaden. Dat kan een bijkomende taal voor de ondertitels of info over nieuwe films zijn, een spelletje of een nieuwe extra. De mogelijkheden zijn erg uitgebreid.
Zo heeft Disney bijvoorbeeld enkele Blu-ray-schijven met een live-chat mogelijkheid. Terwijl je de film bekijkt kan je dan met andere kijkers chatten, of zelfs vragen stellen aan de filmmakers. Aanvankelijk was er echter een praktisch probleem met al die leuke extra’s: niet alle Blu-ray-spelers ondersteunden ze. De reden hiervoor is dat de Blu-ray-standaard nog niet helemaal was vastgelegd toen de eerste spelers al op de markt verschenen.
Die verscheidenheid aan mogelijkheden leidde tot een aantal verschillende versies (ook bekend als profielen) voor Blu-ray-spelers. Om het echt ingewikkeld te maken zijn die bovendien bekend onder verschillende namen. Het overzicht in de tabel illustreert wat we daarmee bedoelen…
TIJD VOOR EEN TEST: BLU-RAY VS DVD
We krijgen regelmatig vragen over hoe makkelijk het verschil tussen de Blu-ray-versie en de dvd-versie van een film waarneembaar is in de dagelijkse praktijk. Geen makkelijk te beantwoorden vraag, want het resultaat is ook afhankelijk van een aantal andere factoren zoals het schermformaat, de kijkafstand en de kwaliteit van je speler en televisietoestel. We nemen de proef op de som in verschillende opstellingen.
Stap 1: Voorbereiding
Op welke schermformaat gaan we onze testen uitvoeren? De BBC publiceerde in 2004 een onderzoek naar de hoeveelheid detail die het menselijk oog kan waarnemen op een afstand van 2,7 meter, in functie van de schermgrootte.
Daaruit bleek dat bij een scherm tot 26 inch een SD-resolutie volstaat. Meer detail, bijvoorbeeld in beelden van een HD-bron, levert op die kijkafstand en op een dergelijk klein scherm een verschil op dat niet wordt waargenomen door het gemiddelde menselijk oog.
Voor schermen met een diameter van 26 inch tot 50 inch kan een bron met een resolutie van 1.280 bij 720 pixels volstaan. Pas voor schermen van 50 inch en groter is een bron met een Full HD-resolutie van 1.920 bij 1.080 pixels nuttig. Let op: we hebben het hier wel degelijk over de resolutie van het bronsignaal, niet over die van het scherm!
De resultaten uit dit onderzoek gebruiken we als basis voor onze eigen test, waarin we willen nagaan of er een visueel waarneembaar kwaliteitsverschil is tussen een dvd- en Blu-ray-versie van eenzellfde film, en dat bij verschillende schermformaten.
Op basis van de BBC-studie sluiten we tests op een 26-inch of 32-inch scherm uit. Maar omdat we iets optimistischer zijn dan de wetenschappers, voeren we een eerste test uit op een 42-inch scherm. Als tweede test zetten we een stap verder in HD-land, en gebruiken we een projector om een 105-inch beeld op de muur weer te geven. Als film kiezen we voor I Am Legend.
Stap 2: Testen op 42-inch formaat
Tijdens een vergelijkende test van 42-inch Full HD-schermen hadden we twee Loewe-toestellen te gast die van exact dezelfde beeldtechnologie gebruikmaken; ideaal voor een vergelijkende test. We stelden de twee schermen dan ook naast elkaar op. Als spelers kiezen we de referentiespelers die we in het testlab gebruiken, een Pioneer Blu-ray-speler en de Denon dvd-speler.
Al snel wordt duidelijk dat de Blu-ray-versie wel degelijk heel wat meer detail toont… maar we moeten dat verschil toch enigszins nuanceren. Wolkenkrabbers op de achtergrond of bomen leveren een duidelijk waarneembaar verschil op, maar wanneer we op ongeveer drie meter van het scherm zitten, wordt ook duidelijk dat we die extra resolutie nooit écht actief waarnemen.
Je focust je aandacht immers vooral op de hoofdpersonages en niet op de achtergrond, bij het bekijken van een film. Anders wordt het met details, zoals een shot van alle briefjes die op een ijskast kleven. Ook al is dat slechts een onderdeel van het totaalbeeld, toch merk je onmiddellijk dat je bij de Blu-ray-versie alle opschriften op de briefjes kan lezen, terwijl er bij de dvd enkel een suggestie van tekst is. De inhoud van de tekst is daar echter reddeloos verloren gegaan.
Daarna haalden we nog een nietsvermoedend redactielid de testruimte binnen. Die wees na enkele seconden zonder aarzelen de Blu-ray-versie aan. Het verschil in resolutie loont dus wel degelijk de moeite, maar je oude dvd-collectie vervangen lijkt ons absoluut overbodig. Of we de upscaling van de dvd aan het scherm of de dvd-speler overlieten, veranderde overigens niets aan het resultaat.
Stap 3: Testen op 105-inch formaat
De BBC-studie stelt dat het menselijk oog vanaf een beeldformaat van 50-inch en op 2,7 meter afstand de extra resolutie van een 1.920 bij 1.080-bron wel degelijk kan waarnemen. Wij slaan onmiddellijk een paar stappen over en doen de test op onze JVC-HD1-projector. Die schildert een 105-inch beeld op de muur. Als bron gebruiken we een Samsung Blu-ray-speler en een Oppo Digital dvd-speler. Zo testen we een goede Blu-ray-speler tegen een topper als het gaat om upscaling van dvd’s.
Het resultaat is opvallend. De beelddefecten die een dvd bevat en die te wijten zijn aan zijn lagere resolutie en oudere videocodec, worden onmiddellijk duidelijk naast de perfecte beelden van de Blu-ray-versie. Zelfs de excellente upscaling van de Oppo kan op dergelijke grote schermen niet optornen tegen de betere resolutie van Blu-ray.
Datzelfde resultaat stelden we overigens vast als we op minder dan twee meter van onze 42-inch schermen gingen zitten. Geen realistische kijksituatie, maar het toont wel aan dat je het verschil ook zal zien op een 52-inch scherm en groter, op een normale kijkafstand van drie meter.
Conclusie
Meet je scherm 50 inch of meer, dan is een Blu-ray-speler haast een verplichte aankoop. De extra resolutie van Blu-ray zorgt dan duidelijk voor een meerwaarde, en de toestellen doen over het algemeen ook uitstekend dienst als dvd-speler. Ook je bestaande collectie films blijft dus perfect vertoonbaar.
Kijk je op een scherm van 35 tot 50 inch, dan zit je in een schermzone. Met het huidige prijsniveau houdt niets je tegen om voor een Blu-ray-speler te kiezen, al werpt de extra resolutie op dit schermformaat minder vruchten af als je een normale kijkafstand aanhoudt.
